Εξαρτήσεις και Εθισμοί

Η έννοια εξάρτηση ή εθισμός αναφέρεται σε κάθε αντικείμενο, πρόσωπο, εμπειρία και ιδέα, για τα οποία έχουμε την αίσθηση ότι δίχως αυτά δεν μπορούμε να νιώθουμε ικανοποίηση. Aντίθετα, η απουσία τους είναι για εμάς πηγή έντονης δυσφορίας. Υπό την έννοια αυτή, οι εξαρτήσεις μάς προκαλούν οδύνη.

Σύμφωνα με τον Ken Κeyes, υπάρχουν τρεις βασικές κατηγορίες εξαρτήσεων, που σχετίζονται με τρεις βασικές ανάγκες του ανθρώπου: 1. ανάγκη για ασφάλεια. 2. Ανάγκη για απόλαυση και κυριαρχία. 3. Ανάγκη για αναγνώριση της αξίας. Πολύ συχνά υπομένουμε πολλά βάσανα και ταλαιπωρίες, διότι αρνούμαστε να απαρνηθούμε οποιαδήποτε ασφάλεια νομίζουμε πως έχουμε.

Πολλοί άνθρωποι καταφεύγουν σε συμπεριφορές εξάρτησης, όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση ουσιών, αλκοόλ, ηρεμιστικών και άλλων φαρμάκων, για να μπορέσουν να μετριάσουν την αίσθηση του ανικανοποίητου. Όμως, το αποτέλεσμα που επιτυγχάνεται είναι πολύ προσωρινό.

Είναι σημαντικό να κατανοήσω ότι η αταραξία και η γαλήνη, που προσδοκώ να βιώσω, δεν είναι εφικτό να επιτευχθούν μέσω του ελέγχου των εξωτερικών συνθηκών, διότι ένας τέτοιος έλεγχος είναι και θα είναι πάντα έξω από τις πεπερασμένες δυνατότητές μου. Με άλλα λόγια, καθετί που αναζητώ για να με ανακουφίσει και δεν εξαρτάται από εμένα τον ίδιο, δεν μπορεί να μου προσφέρει μόνιμη και σταθερή ασφάλεια, ευχαρίστηση ή αναγνώριση.

Μορφές Εξάρτησης

Υπάρχουν πολλά αντικείμενα και συμπεριφορές στα οποία μπορεί να καταφύγει κάποιος, ώστε φέρει την επιθυμητή αλλαγή στην διάθεσή του. Μερικές από τις συνήθεις επιλογές είναι:

• Κάποιος καταφεύγει στην χρήση ναρκωτικών ουσιών, για να βιώσει μία απόλαυση παρακάμπτοντας την επαφή με τον άλλον.

• Κάποιος καταφεύγει στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ για να απαλύνει την δυσθυμία του.

• Η υπερφαγία ή η λιμοκτονία αποτελούν μία απόπειρα αλλαγής της διάθεσης για τα άτομα που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές (για περισσότερες πληροφορίες βλ. διατροφικές διαταραχές).

• Ο τζόγος και τα στοιχήματα προκαλούν μία διέγερση, την επανάληψη της οποίας το άτομο αναζητά όλο και περισσότερο.

• Ο εξαρτημένος από την πλοήγηση στο ίντερνετ, τα video games κτλ., καταναλώνει ένα μεγάλο μέρος της μέρας του σε αυτή την απασχόληση σε σημείο που εξαφανίζεται και ο ίδιος μέσα στην οθόνη.

• Ο εξαρτημένος από το σεξ επιδίδεται στη μανιώδη κατανάλωση πορνογραφικού υλικού.

• Το συστηματικό έως και εμμονικό “shopping therapy” είναι ένας τρόπος διαφυγής, ώστε το άτομο να νιώσει πιο «γεμάτο». Βρίσκει την ευτυχία στην υπερκατανάλωση.

Κοινός παρονομαστής σε όλες αυτές τις εμπειρίες είναι μια απόπειρα παράκαμψης ή αγνόησης του Άλλου αφενός, και αφετέρου η βίωση μιας υπέρμετρης απόλαυσης, που στην καλύτερη περίπτωση οδηγεί το άτομο στην απομόνωση, και στην χειρότερη θέτει σε κίνδυνο την ίδια την βιολογική του ύπαρξη. Το άτομο οδηγείται σταδιακά σε αδιέξοδο, διότι η απόλαυση που επιδιώκει το αποστερεί από την κοινωνικότητά του και στρέφεται εν τέλει ενάντια στην ίδια του τη ζωή.

Το κρίσιμο ζήτημα στους εθισμούς είναι ότι το τίμημά τους είναι υπερβολικά βαρύ συγκριτικά με αυτό που προσφέρουν πραγματικά στο άτομο.

Η πρόκληση στην ψυχοθεραπεία για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων και των εθισμών είναι να αναγνωριστούν οι καταστροφικές και επίπονες συνήθειες ως τέτοιες, να νοηματοδοτηθεί το σύμπτωμα που τις προκαλεί, και εν τέλει το άτομο να τροποποιήσει την σχέση του με την απόλαυση προσανατολίζοντας εκ νέου την επιθυμία του στον Άλλον και καθιστώντας έτσι σταδιακά τον εθισμό περιττό.

Μάθετε περισσότερα εδώ